Fb. In. Tw.
κορωνοιος

ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ ΕΞΙ ΜΗΝΕΣ ΜΕΤΑ. ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΠΛΕΟΝ ΚΑΙ ΤΙ ΟΧΙ.

Views 1.09k


Άρθρο του Ομότιμου Καθηγητή Γενετικής και Γενετικής του Ανθρώπου

Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη

Συμπληρώθηκαν έξι μήνες από τότε που οι Κινεζικές αρχές προειδοποίησαν για την εμφάνιση κρουσμάτων πνευμονίας αγνώστου προελεύσεως στην πόλη Γουχάν. Στις 9 Ιανουαρίου 2020 οι υγειονομικές αρχές της Κίνας ανακοίνωσαν ότι νέος κορωνοϊός, ο SARS-CoV-2 προκαλεί τα κλινικά συμπτώματα. Έως σήμερα (12 Ιουλίου 2020) αναφέρθηκαν πάνω από 12.500.000 επιβεβαιωμένα κρούσματα και 567.500 θάνατοι. Παρά τις τιτάνιες προσπάθειες, οι ερευνητές αγωνίζονται να βρουν λύση σε αρκετά αναπάντητα και πιεστικά ερωτήματα για το νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2 που προκαλεί την νόσο Covid-19.

Από τα χιλιάδες δημοσιεύματα, που όλα είναι ελεύθερα προσβάσιμα, γνωρίζουμε την πλήρη αλληλουχία του γενετικού υλικού του ιού , του RNA, πώς εισέρχεται στα κύτταρά μας, πώς πολλαπλασιάζεται, πώς αντιδρά το ανοσοποιητικό σύστημά μας και πώς κάποιοι τον καταπολεμούν, ενώ άλλους τους σκοτώνει. Γνωρίζουμε επίσης ο ιός προκαλεί πολυσυστηματική νόσο. Έχουν εντοπιστεί 2 φάρμακα (ρεμδεσιβίρη [1] και δεξαμεθαζόνη [2]) που βελτιώνουν την επιβίωση των ασθενών από τη νόσο COVID-19, ενώ πολλά άλλα βρίσκονται στο στάδιο του κλινικού ελέγχου. Αλλά για κάθε απάντηση για τη δράση του κορωνοϊού SARS-CoV-2 εμφανίζονται περισσότερα ερωτήματα που χρειάζονται οριστικές απαντήσεις. ΄Εξι μήνες από τότε που ο κόσμος έμαθε για τον ιό που ευθύνεται για την πανδημία, αρκετά άρθρα διερευνούν μερικά από τα βασικά ερωτήματα στα οποία οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη πειστικές απαντήσεις.

Πoτε εμφανιστηκε ο ιος στην Κινα.

Ο πρώτος συναγερμός χτυπά στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) στις 31 Δεκεμβρίου 2019. Το γεγονός όμως ότι υπήρχε διάδοση του κορωνοϊού στην Αγγλία τον Δεκέμβριο και στη Γαλλία τον Νοέμβριο του 2019 υποδεικνύει ότι ο ιός εμφανίστηκε πολύ πριν την 31η Δεκεμβρίου 2019. Γενετικές έρευνες μάλιστα υποδεικνύουν ότι άνθρωποι φορείς του ιού ίσως υπήρχαν στη περιοχή της πόλης Γουχάν από τις αρχές Οκτωβρίου 2019. Πρέπει συνεπώς να διευκρινιστεί ο ακριβής χρόνος εμφάνισης του νέου κορωνοϊού, ώστε να γνωρίζουμε εάν έγκαιρα ή πολύ καθυστερημένα ενημέρωσε ο ΠΟΥ και η Κίνα τις άλλες χώρες, ώστε να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα.

Γιατι οι ανθρωποι ανταποκρινονται τοσο διαφορετικα;

Μία από τις πιο εντυπωσιακές πτυχές της λοίμωξης COVID-19 είναι οι έντονες διαφορές στις εκφάνσεις της νόσου. Μερικοί άνθρωποι δεν αναπτύσσουν ποτέ συμπτώματα (τα ασυμπτωματικά άτομα υπολογίζονται σε ποσοστό ~40%), ενώ άλλοι, ακόμα και μερικοί φαινομενικά υγιείς, παρουσιάζουν σοβαρή ή ακόμη και θανατηφόρα πνευμονία. Οι διαφορές στην κλινική εικόνα είναι δραματικές και ίσως η γενετική σύσταση των ατόμων θα μπορούσε να εξηγήσει μερικές από αυτές τις διαφορές. Δημοσιεύματα ανέδειξαν ότι υπάρχει σαφές γενετικό υπόβαθρο ως προς την ευαισθησία στη λοίμωξη COVID-19. Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα που εμφανίζουν αναπνευστική ανεπάρκεια είχαν περισσότερες πιθανότητες να φέρουν συγκεκριμένες γονιδιακές παραλλαγές συγκριτικά με τα άτομα που δε νοσούν.
Ειδικότερα:

Η μία αφορά την χρωμοσωματική περιοχή όπου βρίσκεται το γονίδιο που καθορίζει την ομάδα αίματος ΑΒΟ. Η άλλη αφορά το γονίδιο που καθορίζει το μετατρεπτικό ένζυμο της αγγιειοτασίνης καρβοξυπεοτιδασης 2 (ACE2), δηλ. τον υποδοχέα του ιού στα ανθρώπινα κύτταρα. Παρόμοια, η γενετική ποικιλότητα σε τρία γονίδια (HLA-A, HLA-Β και HLA-C) που καθορίζουν Ανθρώπινα Λευκοκυτταρικά Αντιγόνα (HLA), μπορεί να επηρεάσει την ευαισθησία και τη σοβαρότητα της λοίμωξης από σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο κορωνοϊού 2 (SARS-CoV-2). Τέλος, φαίνεται πως η γενετική σύσταση του κορωνοϊού διαδραματίζει κάποιον ρόλο. Διεθνής κοινοπραξία γενετιστών εργάζεται για να προσδιορίσει τον ρόλο που παίζουν οι γενετικές παραλλαγές τόσο του ασθενούς, όσο και του κορωνοϊού στην έκβαση της νόσου.

Τι ειδους ανοσια αναπτυσσεται μετα τη λοιμωξη COVID-19 και ποσο διαρκει;

Μεγάλο μέρος της έρευνας σε αυτό τον τομέα επικεντρώνεται στη μελέτη των «εξουδετερωτικών αντισωμάτων», τα οποία συνδέονται με τις ιικές πρωτεΐνες και αποτρέπουν άμεσα τη μόλυνση. Μελέτες έχουν δείξει [3] ότι τα επίπεδα εξουδετερωτικών αντισωμάτων έναντι του SARS-CoV-2 παραμένουν υψηλά για μερικές εβδομάδες μετά τη μόλυνση, αλλά στη συνέχεια συνήθως αρχίζουν να φθίνουν. Ωστόσο, τα εξουδετερωτικά αντισώματα μπορεί να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα για περισσότερο χρονικό διάστημα σε άτομα που είχαν εμφανίσει σοβαρή νόσο. Παρόμοιο μοτίβο έχει παρατηρηθεί και με άλλες ιογενείς λοιμώξεις, όπως στην επιδημία του SARS-CoV-1. Πράγματι, οι περισσότεροι άνθρωποι που νόσησαν από SARS-CoV-1 απώλεσαν τα εξουδετερωτικά αντισώματά τους μετά τα πρώτα χρόνια. Ωστόσο, εκείνοι που είχαν εμφανίσει πολύ σοβαρή νόσο εξακολουθούσαν να έχουν αντισώματα όταν επανεξετάστηκαν 12 χρόνια αργότερα. Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη το επίπεδο των εξουδετερωτικών αντισωμάτων που απαιτείται για την αποτροπή της επαναμόλυνσης από SARS-CoV-2 ή τη διασφάλιση μιας ήπιας επαναλοίμωξης.

Εχει εμφανισει ο ιος ανησυχητικες μεταλλαξεις;

Όλοι οι ιοί RNA μεταλλάσσονται κατά τη διάρκεια μόλυνσης των ανθρώπων και ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 δεν αποτελεί εξαίρεση. Απλώς ο νέος κορωνοϊός έχει σύστημα επιδιόρθωσης των λαθών κατά τον πολλαπλασιασμό του και ως εκ τούτου θεωρητικά αναμένεται να δημιουργούνται λιγότερες μεταλλάξεις στο γενετικό του υλικό του, το RNA, σε σχέση με τον ιό της γρίπης. Οι μοριακοί επιδημιολόγοι μελετούν και ιχνηλατούν τις μεταλλάξεις αυτές για να εξακριβώσουν την παγκόσμια εξάπλωση του ιού. Μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί 198 μεταλλάξεις [4] στο RNA του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Ωστόσο, οι περισσότερες μεταλλάξεις δεν αναμένεται να έχουν αντίκτυπο στη λοιμογόνο ικανότητα του ιού ή στην πιθανότητα εμφάνισης σοβαρής νόσου. Παρόλα αυτά, μετάλλαξη (η D614G) στο γονίδιο που καθορίζει την πρωτεΐνη της ακίδας του ιού κυριαρχεί στις παγκόσμιες μολύνσεις. Η νεότερη αυτή παραλλαγή στο γονιδίωμα του ιού είναι πιο μολυσματική σε κυτταρική καλλιέργεια, αλλά ίσως να μην συνοδεύεται από σοβαρότερα κλινικά συμπτώματα. Αυτή η μετάλλαξη, η οποία σχετίζεται με εστίες στην Ευρώπη και τη Νέα Υόρκη, τελικά αποτελεί την γενετική υπογραφή στην πλειονότητα των κρουσμάτων παγκόσμια.

Διαδιδουν τα παιδια τον κορωνοϊο;

Σε πρόσφατο άρθρο [5], παιδίατροι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά μεταδίδουν σπάνια τον ιό SARS-CoV-2 μεταξύ τους ή σε ενήλικες και ότι τα σχολεία, υπό την προϋπόθεση οι μαθητές να ακολουθούν τις κατάλληλες οδηγίες γεωγραφικής απόστασης (>2 μέτρων) μπορούν και πρέπει να ανοίξουν ξανά το φθινόπωρο. ΄Αλλοι όμως είναι σκεπτικοί και θεωρούν ότι η επιστήμη δεν έδωσε ξεκάθαρη απάντηση στο θέμα.

Ποσο αισιοδοξοι μπορουμε να ειμαστε για την αναπτυξη εμβολιου;

Ένα αποτελεσματικό εμβόλιο μπορεί να είναι η μόνη διέξοδος για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχουν υπό αξιολόγηση περίπου 200 διαφορετικά εμβόλια, ενώ 20 εξ’ αυτών βρίσκονται στη φάση των κλινικών δοκιμών. Προκλινικές μελέτες σε ζώα δείχνουν ότι κατά πάσα πιθανότητα το εμβόλιο αποτρέπει τη λοίμωξη των πνευμόνων και της επακόλουθης πνευμονίας, αλλά όχι και τη παρεμπόδιση της μόλυνσης αλλού στο σώμα, όπως τη μύτη. Τα περιορισμένα δεδομένα σε ανθρώπους που έχουμε στη διάθεσή μας υποδηλώνουν ότι τα εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2 ωθούν το σώμα μας να παράγει ισχυρά εξουδετερωτικά αντισώματα που μπορούν να εμποδίσουν τον κορωνοϊό να μολύνει τα υγιή κύτταρα. Αυτό που δεν είναι ακόμη σαφές είναι αν τα επίπεδα αυτών των αντισωμάτων είναι αρκετά υψηλά για να αποτρέψουν νέες μολύνσεις ή για πόσο καιρό τα αντισώματα παραμένουν στο ανθρώπινο σώμα και προσφέρουν προστασία. Από τα 200 εμβόλια που δοκιμάζονται, το πρώτο θα μπορούσε να αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικό έως το τέλος του έτους.

Απο που προηλθε ο νεος κορωνοϊος;

Από το 1960 γνωρίζουμε ότι αρκετοί κορονοϊοί -που προέρχονται από ζώα, κυρίως νυχτερίδες- πέρασαν από είδος σε είδος ζώου και τελικά πρόσβαλαν και προκάλεσαν κάποια ασθένεια στους ανθρώπους. Οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 είναι μάλλον προϊόν της φύσης και όχι εργαστηριακό γενετικό προϊόν. Βέβαια, εξακολουθούν να διερευνούν το ζωικό είδος από το οποίο προήλθε ο κορωνοϊός. Θεωρούν δύο πεταλιοειδείς νυχτερίδες, στις οποίες ανευρίσκονται κορωνοϊοί που σχετίζονται στενά με τον SARS-CoV-2 και εμφανίζουν γονιδιακή ομοιότητα 96% και 93% (Κορωνοϊός που βρέθηκε στη Μαλαισία) με το γονιδίωμα του SARS-CoV-2, αντίστοιχα ως πηγή προέλευσής του. Η διαφορά της τάξης του 4% μεταξύ των γονιδιωμάτων του κορωνοϊού RATG13 που εντοπίζεται στις νυχτερίδες της ΝΔ Κίνας της επαρχίας Γουχάν και του SARS-CoV-2 αντιπροσωπεύει δεκαετίες εξέλιξης. Γι’ αυτό το λόγο, οι ερευνητές θεωρούν ότι αυτό υποδηλώνει πως ο ιός μπορεί να έχει περάσει από έναν ενδιάμεσο ξενιστή πριν εξαπλωθεί στον άνθρωπο. Μάλιστα, υποδεικνύουν ότι ο παγκολίνος από την περιοχή Guangdong της Κίνας θα μπορούσε να αποτελεί την πιθανή πηγή [5,6] προέλευσης του ιού SARS-CoV-2. Ωστόσο, για να εντοπιστεί με ακρίβεια η διαδρομή του ιού από τις νυχτερίδες σε ενδιάμεσους ζωικούς ξενιστές και εν τέλει στον άνθρωπο, θα πρέπει να εντοπιστεί σε κάποιο ζώο κάποιος κορωνοϊός με τουλάχιστον 99% γενετική ομοιότητα με τον ιό SARS-CoV-2 , το οποίο αποτελεί αντικείμενο έντονης ερευνητικής δραστηριότητας.

Οι υψηλες θερμοκρασιες σκοτωνουν τον κορωνοϊο;

Βακτήρια που προκαλούν τροφικές ασθένειες μπορούν να καταστραφούν εκθέτοντάς τα σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του μαγειρέματος. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τους ιούς. Αλλά σε αντίθεση με τον μύθο που κυκλοφορεί, ούτε το να κάνουμε ζεστό μπάνιο, ούτε να στεγνώσουμε τα χέρια σας με στεγνωτήρα μαλλιών σε υψηλή θερμοκρασία θα σκοτώσει τον κορωνοϊό – είτε μέσα είτε έξω από το σώμα σας. Αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι οι υψηλές θερμοκρασίες του περιβάλλοντος δεν σκοτώνουν τον ιό. Ενδεχομένως δεν του επιτρέπουν να μεταδίδεται εύκολα, μιας και συντομεύουν την ζωή του. Αυτό το γνωρίζουμε από άλλους κορονοϊούς. Ο ιός παραμένει κοντά μας και τους θερινούς μήνες και δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Μόνο η υιοθέτηση του σχεδίου ΧΑΜ [Χέρια (πλένουμε), Αποστάσεις (κρατάμε), Μάσκες (φοράμε)] μας προστατεύει.

Βιβλιογραφια

Βιβλιογραφία.

  1. Andrea J. Pruijssers, et al. 7/7/2020. Remdesivir inhibits SARS-CoV-2 in human lung cells and chimeric SARS-CoV expressing the SARS-CoV-2 RNA polymerase in mice. Cell Reports, 2020; 107940 DOI: 10.1016/j.celrep.2020.107940.
  2. Heidi Ledford 25/6/2020. Coronavirus breakthrough: dexamethasone is first drug shown to save lives. Nature 582: 469.
  3. Ewen Callaway, Heidi Ledford & Smriti Mallapaty. 9/7/2020. Six months of coronavirus: the mysteries scientists are still racing to solve. Nature 178: 583-584.
  4. Lucy van Dorp, et al. 5/5/2020. Emergence of genomic diversity and recurrent mutations in SARS-CoV-2. Infection, Genetics and Evolution, 2020; 104351 DOI: 10.1016/j.meegid.2020.104351.
  5. Benjamin Lee and William V. Raszka. Ιούλιος 2020. COVID-19 Transmission and Children: The Child Is Not to Blame. Pediatrics 2020004879; DOI: https://doi.org/10.1542/peds.2020-004879.
  6. Jian Shang, et al. 14/5/2020. Structural basis of receptor recognition by SARS-CoV-2. Nature 581, 221–224.
  7. Ye ZW, Yuan S, Yuen KS, Fung SY, Chan CP, Jin DY. Zoonotic origins of human coronaviruses. Int J Biol Sci 2020; 16(10):1686-1697. doi:10.7150/ijbs.45472. Available from http://www.ijbs.com/v16p1686.htm