ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ. ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ & ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ
Ο ρόλος των Εναρμονισμένων Προτύπων στην υποστήριξη του Νόμου της ΕΕ για την ΤΝ
Νικόλαος Τσίγγανος, PhD Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Τεχνητής Νοημοσύνης & Κυβερνοασφάλειας, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Ο ρόλος των Εναρμονισμένων Προτύπων στην υποστήριξη του Νόμου της ΕΕ για την ΤΝ: Βασικές Εξελίξεις και Τι Πρέπει να Γνωρίζετε
Ηυιοθέτηση του Νόμου για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) από την Ευρωπαϊκή Ένωση τον Αύγουστο του 2024 την έχει τοποθετήσει ως παγκόσμιο πρωτοπόρο στη νομοθετική ρύθμιση της ΤΝ. Με έμφαση στην προώθηση ασφαλών, διαφανών και δίκαιων πρακτικών ΤΝ, η ΕΕ έχει χαράξει μία σαφή πορεία για τη συμμόρφωση—βασισμένη σε εναρμονισμένα πρότυπα που αναπτύσσονται αυτή τη στιγμή. Για επαγγελματίες και επιχειρήσεις, η κατανόηση αυτών των προτύπων είναι απαραίτητη για την πλοήγηση στη μεταβατική περίοδο και τη διασφάλιση της συμμόρφωσης όταν τα συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου αναμένεται να πληρούν τις κανονιστικές απαιτήσεις το 2026.
Χρονοδιάγραμμα και Εφαρμογή
Ο Νόμος για την ΤΝ εισάγει ένα δομημένο χρονοδιάγραμμα:
- Αύγουστος 2026: Η συμμόρφωση με τον Νόμο για την ΤΝ γίνεται υποχρεωτική για συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου, μετά από μεταβατική περίοδο 2-3 ετών.
- Συνεχιζόμενες Προσπάθειες Τυποποίησης: Οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί τυποποίησης, CEN και CENELEC, αναπτύσσουν ενεργά τα απαραίτητα πρότυπα υπό την καθοδήγηση της Κοινής Τεχνικής Επιτροπής (JTC) 21, η οποία έχει εντοπίσει 37 δραστηριότητες τυποποίησης άμεσης προτεραιότητας.
- Υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Το Γραφείο ΤΝ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το Κοινό Κέντρο Ερευνών (JRC) διασφαλίζουν ότι αυτά τα πρότυπα θα είναι έτοιμα εγκαίρως για να υποστηρίξουν μια ομαλή διαδικασία συμμόρφωσης.
Βασικοί Τομείς Τυποποίησης
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει περιγράψει 10 κρίσιμους τομείς για τα εναρμονισμένα πρότυπα, που συλλογικά καλύπτουν τις βασικές πτυχές της αξιοπιστίας, συμμόρφωσης και προστασίας των χρηστών της ΤΝ:
- Διαχείριση Κινδύνων – Συστήματα για τον εντοπισμό και μετριασμό κινδύνων για την υγεία, την ασφάλεια και τα θεμελιώδη δικαιώματα.
- Διακυβέρνηση και Ποιότητα Δεδομένων – Πρότυπα για τη διασφάλιση ποιότητας στα σύνολα δεδομένων, με έμφαση στην ακρίβεια και την αμεροληψία των δεδομένων.
- Τήρηση Αρχείων – Απαιτήσεις για την καταγραφή συμβάντων και αποφάσεων σχετικών με τα συστήματα ΤΝ.
- Διαφάνεια – Σαφήνεια σχετικά με τις λειτουργίες του συστήματος ΤΝ, τους κινδύνους και τους περιορισμούς.
- Ανθρώπινη Εποπτεία – Μηχανισμοί για τη διασφάλιση του ανθρώπινου ελέγχου στις παραγόμενες εξόδους και αποφάσεις της ΤΝ.
- Ακρίβεια – Μετρικές για τη διασφάλιση της αξιοπιστίας και ορθότητας στις παραγόμενες εξόδους του συστήματος.
- Ανθεκτικότητα – Μέτρα για τη διαχείριση σφαλμάτων και περιβαλλοντικών ασυνεπειών.
- Κυβερνοασφάλεια – Τεχνικές διασφαλίσεις κατά ευπαθειών όπως η διαστρέβλωση δεδομένων ή η παράκαμψη μοντέλου ΤΝ.
- Διαχείριση Ποιότητας – Αποτελεσματικά συστήματα διαχείρισης ποιότητας του κύκλου ζωής των συστημάτων ΤΝ.
- Αξιολόγηση Συμμόρφωσης – Διαδικασίες για την αξιολόγηση των συστημάτων ΤΝ πριν την είσοδο τους στην αγορά.
Τι κανει αυτα τα Προτυπα διαφορετικα;
Τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τον Νόμο περί ΤΝ αναπτύσσονται με ένα διακριτό σύνολο κατευθυντήριων αρχών, δίνοντας προτεραιότητα στην ασφάλεια των χρηστών και τα ατομικά δικαιώματα τους έναντι των παραδοσιακών οργανωτικών στόχων. Αυτά τα πρότυπα έχουν σχεδιαστεί για να:
- Εστιάζουν στην Προστασία των Ατομικών Δικαιωμάτων και την Ασφάλεια: Αντί να επικεντρώνονται αποκλειστικά στα οργανωτικά οφέλη, αυτά τα πρότυπα δίνουν προτεραιότητα στην ευημερία των χρηστών και τις ηθικές διασφαλίσεις.
- Προσέγγιση Επικεντρωμένη στο Προϊόν: Τα πρότυπα καλύπτουν ολόκληρο τον κύκλο ζωής ενός προϊόντος ΤΝ, από τη σύλληψη της ιδέας έως την παρακολούθηση και παρατήρηση τους μετά την είσοδο τους στην Αγορά, διασφαλίζοντας τη λογοδοσία και τη συνεχή ασφάλεια.
- Σαφείς, Κανονιστικές Απαιτήσεις: Τα πρότυπα συντάσσονται για την ελαχιστοποίηση της ασάφειας, παρέχοντας εφαρμόσιμες και συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές που μπορούν να ακολουθήσουν οι πάροχοι των συστημάτων ΤΝ προκειμένου να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση.
- Οριζόντια Εφαρμογή σε Τομείς: Τα πρότυπα είναι προσαρμόσιμα σε πολλαπλούς κλάδους, με ευελιξία για διάφορες κατηγορίες εφαρμογών όπως η υπολογιστική όραση ή η επεξεργασία φυσικής γλώσσας.
- Ευθυγράμμιση με την Τελευταία Λέξη της Τεχνολογίας: Αυτά τα πρότυπα βασίζονται στις τελευταίες εξελίξεις της ΤΝ, καθιστώντας τα εφαρμόσιμα σε αναδυόμενες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγικής ΤΝ (Generative AI).
- Συνεκτικό και Συμπληρωματικό Πλαίσιο: Κάθε πρότυπο είναι διασυνδεδεμένο, διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη συμμόρφωση σε όλες τις πτυχές της αξιοπιστίας και της λειτουργικής ασφάλειας της ΤΝ.
Γιατί Αυτό Έχει Σημασία
Για οργανισμούς και επιχειρήσεις, ειδικά αυτούς που αναπτύσσουν ή εφαρμόζουν συστήματα ΤΝ υψηλού κινδύνου, τα εναρμονισμένα πρότυπα της ΕΕ φέρνουν σημαντικά πλεονεκτήματα:
- Νομικό Τεκμήριο Συμμόρφωσης: Η συμμόρφωση με αυτά τα πρότυπα θα παράσχει μια απλή και κατανοητή πορεία προς τη ρυθμιστική συμμόρφωση.
- Σαφής Καθοδήγηση για Συμμόρφωση: Οι οργανισμοί, ιδιαίτερα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), μπορούν να επωφεληθούν από τις δομημένες κατευθυντήριες γραμμές που απλοποιούν τη διαδρομή συμμόρφωσης.
- Ίσες Συνθήκες Ανταγωνισμού: Τα πρότυπα θα εξισώσουν την Αγορά καθορίζοντας ενιαίες απαιτήσεις συμμόρφωσης, και προωθώντας τον δίκαιο ανταγωνισμό στην αγορά ΤΝ.
- Υποστήριξη ΜΜΕ: Με ειδική έμφαση στην υποστήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αυτά τα πρότυπα διευκολύνουν τη συμμετοχή μικρότερων παικτών στο τοπίο της ΤΝ με υπεύθυνο και ανταγωνιστικό τρόπο.
Κοιτώντας Μπροστά
Με την προθεσμία συμμόρφωσης τον Αυγούστου του 2026 να πλησιάζει, ο χρόνος που μεσολαβεί είναι κρίσιμος. Η υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η συνεχιζόμενη εργασία των οργανισμών τυποποίησης τονίζουν τον επείγοντα χαρακτήρα της ολοκλήρωσης αυτών των προτύπων, δίνοντας ωστόσο επαρκή χρόνο στις επιχειρήσεις να ευθυγραμμίσουν τις πρακτικές τους. Για τους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις, η προληπτική ενασχόληση με αυτά τα πρότυπα θα είναι το κλειδί για την πλοήγηση στο νέο ρυθμιστικό τοπίο, διασφαλίζοντας ότι οι λύσεις ΤΝ τους ευθυγραμμίζονται με το όραμα της ΕΕ για αξιόπιστη, ασφαλή και υπεύθυνη ΤΝ.
Read the article in English
The Role of Harmonized Standards in Supporting the EU AI Act: Key Developments and What You Need to Know
The European Union’s adoption of the AI Act in August 2024 has positioned it as a global pioneer in AI regulation. With a focus on fostering safe, transparent, and fair AI practices, the EU has set a clear roadmap for compliance—anchored in harmonized standards currently being developed. For professionals and businesses, understanding these standards is essential for navigating the transition period and ensuring compliance when high-risk AI systems are expected to meet regulatory requirements in 2026.
Timeline and Implementation
The AI Act introduces a structured timeline:
- August 2026: Compliance with the AI Act becomes mandatory for high-risk AI systems, following a 2–3-year transition period.
- Ongoing Standardization Efforts: European standardization bodies, CEN and CENELEC, are actively developing the necessary standards under the guidance of the Joint Technical Committee (JTC) 21, which has identified 37 priority standardization activities.
- European Commission’s Support: The Commission’s AI Office and the Joint Research Centre are ensuring these standards are ready in time to support a seamless compliance process.
Key Areas of Standardization
The European Commission has outlined 10 critical areas for these harmonized standards, which collectively cover the core aspects of AI trustworthiness, compliance, and user protection:
- Risk Management – Systems to identify and mitigate risks to health, safety, and fundamental rights.
- Data Governance and Quality – Standards for quality assurance in datasets, focusing on accuracy and unbiased data.
- Record Keeping – Requirements for logging events and decisions within AI systems.
- Transparency – Clarity on system functionalities, risks, and limitations.
- Human Oversight – Mechanisms to ensure human control over AI outputs and decisions.
- Accuracy – Metrics to ensure reliability and correctness in system outputs.
- Robustness – Measures to handle errors and environmental inconsistencies.
- Cybersecurity – Technical safeguards against vulnerabilities such as data poisoning or model evasion.
- Quality Management – Effective lifecycle quality management systems for compliance.
- Conformity Assessment – Procedures to assess AI systems for compliance before market entry.
What Makes These Standards Different?
European standards for the AI Act are being developed with a distinct set of guiding principles, prioritizing user safety and individual rights over traditional organizational objectives. These standards are designed to:
- Focus on Protecting Individual Rights and Safety: Rather than focusing solely on organizational benefits, these standards prioritize user welfare and ethical safeguards.
- Product-Centric Approach: Standards span the entire lifecycle of an AI product, from inception to post-market monitoring, ensuring accountability and continuous safety.
- Clear, Prescriptive Requirements: Standards are drafted to minimize ambiguity, providing actionable and specific guidelines that providers can follow to ensure compliance.
- Horizontal Applicability Across Sectors: Standards are adaptable for multiple industries, with flexibility for specific applications such as computer vision or NLP.
- State-of-the-Art Alignment: These standards are grounded in the latest AI advancements, making them applicable to emerging technologies, including generative AI.
- Cohesive and Complementary Framework: Each standard is interconnected, ensuring seamless compliance across all aspects of AI trustworthiness and operational safety.
Why This Matters
For organizations, especially those developing or deploying high-risk AI systems, the EU’s harmonized standards bring significant advantages:
- Legal Presumption of Conformity: Following these standards will provide a straightforward pathway to regulatory compliance.
- Clear Compliance Guidance: Organizations, particularly SMEs, can benefit from structured and accessible guidelines that simplify the compliance journey.
- Equal Competition Conditions: Standards will level the playing field by defining uniform compliance requirements, fostering fair competition across the AI market.
- SME Support: With specific focus on supporting small and medium-sized enterprises, these standards make it easier for smaller players to participate in the AI landscape responsibly and competitively.
Looking Ahead
With the August 2026 compliance deadline approaching, time is of the essence. The European Commission’s support and the ongoing work of standardization bodies emphasize the urgency to complete these standards, allowing ample time for businesses to align their practices. For organizations, proactive engagement with these standards will be key to navigating the new regulatory landscape, ensuring their AI solutions align with the EU’s vision of trustworthy, safe, and responsible AI.
N. Tsinganos_BIO
Σύντομο Βιογραφικό
Ο Νικόλαος Τσίγγανος, είναι Μεταδιδακτορικός Ερευνητής του Τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, με εξειδίκευση στην ανάπτυξη πρότυπων λύσεων Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) και Κυβερνοασφάλειας. Είναι κάτοχος Διδακτορικού Διπλώματος από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας στην Επιστήμη Υπολογιστών με ειδίκευση στην ΤΝ και την Κυβερνοασφάλεια. Έχει δημοσιεύσει πολυάριθμα ερευνητικά άρθρα, και είναι μέλος των ερευνητικών ομάδων Laboratory of Multimedia, Security and Networking (MSNlab) και Information Security Research & Development Group (InfoSec R&D). Έχει συμμετοχή σε πολυάριθμα ευρωπαϊκά και εθνικά έργα, και συνεργασία με κορυφαία εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΠΑΜΑΚ, ΕΚΕΤΑ/ΙΜΕΤ, ΑΠΘ και ΕΜΠ-ΕΠΙΣΕΥ). Επί του παρόντος είναι μέλος στις ευρωπαϊκές ομάδες ειδικών European AI Alliance, WG4 (ICT security and competitiveness), WG6 (Misuse of Technology Threatening Security and Human Rights) και WG9 (Promoting SME Access to and Use of Digital Tools)
Τίτλος
Νικόλαος Τσίγγανος, PhD
Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Τεχνητής Νοημοσύνης & Κυβερνοασφάλειας, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Short CV
Nikolaos Tsinganos is a Postdoctoral Researcher in the Department of Applied Informatics at the University of Macedonia, specializing in the development of innovative solutions in Artificial Intelligence (AI) and Cybersecurity. He holds a PhD from the University of Macedonia in Computer Science with a specialization in AI and Cybersecurity. He has published numerous research articles and is a member of the Laboratory of Multimedia, Security and Networking (MSNlab) and Information Security Research & Development Group (InfoSec R&D) research teams. He has participated in numerous European and national research projects, and has collaborated with leading educational institutions (UoM, CERTH/HIT, AUTH, and NTUA-ICCS). He is currently a member of the European expert groups European AI Alliance, WG4 (ICT security and competitiveness), WG6 (Misuse of Technology Threatening Security and Human Rights), and WG9 (Promoting SME Access to and Use of Digital Tools).
Title
Nikolaos Tsinganos, PhD
AI & Cybersecurity Postdoctoral Researcher, University of Macedonia
