Eπί 50 μέρες από τη στιγμή της μόλυνσής τους, οι ασθενείς με Κορωνοϊό αποβάλλουν ιικό φορτίο μέσω των περιττωμάτων τους.
Σημαντικότατο στοιχείο που ίσως δεν έχει προσμετρηθεί όσο θα έπρεπε στους παράγοντες μεταδοτικότητας. Ειδικά τις περιόδους όπου ο SARS-CoV-2 παρουσιάζει έξαρση…
Ο Καθηγητής Τμήματος Χημείας ΑΠΘ, Θοδωρής Καραπάντσιος, επισημαίνει χαρακτηριστικά:
“Παρότι γινόμαστε καλά και δεν έχουμε συμπτώματα, εξακολουθούμε για τουλάχιστον άλλες δύο εβδομάδες να εκλύουμε ιικό φορτίο στα λύματα.
Οι πολίτες που ανάρρωσαν, και φαίνονται υγιείς , όσον αφορά στην κλινική τους εικόνα μετά τον 15ήμερο αποκλεισμό τους, εξακολουθούν σύμφωνα με έρευνες να αποβάλλουν ιικό φορτίο μέσω των κοπράνων τους.
Θα πρέπει λοιπόν να γνωρίζει ο πρόσφατα ασθενής, ότι επί 15 μέρες μετά την καραντίνα, εξακολουθεί δυνητικά να μεταδίδει τη νόσο μέσω της τουαλέτας. Αν δεν την καθαρίσει σωστά, αν δεν πλύνει τα χέρια του καλά, ή αν χρησιμοποιήσει π.χ τη βρύση κι αυτή δεν απολυμανθεί.
Η έρευνα των συναδέλφων μας στο εξωτερικό έδειξε ότι μπορεί κάποιος να μεταδίδει ακόμη και επί 50 ημέρες από τη στιγμή που μολύνεται. Επομένως, προσοχή στην υγιεινή της τουαλέτας ακόμη και όταν τα συμπτώματα περάσουν”.ΛΥΜΑΤΑ
«ΔΙΑΠΙΣΤΩΝΟΥΜΕ ΑΥΞΗΣΗ ΙΙΚΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΚΤΙΝΑΞΗ ΚΡΟΥΣΜΑΤΩΝ»
Το ίδιο σημαντική είναι και η περίοδος που προηγείται της διαπίστωσης της νόσου, όπως επισημαίνει ο κ. Καραπάντσιος. Η μέτρηση των λυμάτων στη Θεσσαλονίκη δε, αποδείχθηκε «ο από μηχανής Θεός» για τον έλεγχο της πανδημίας καθώς αναδείχθηκε έγκυρη και αξιόπιστη, αλλά κυρίως έγκαιρη, μέθοδος.
«Γνωρίζουμε ότι μετά τη μόλυνση και μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων, περνούν ημέρες. Μέχρι δε να κάνουμε το τεστ και να πάρουμε τα αποτελέσματα, επίσης. Συχνά λοιπόν, από τη στιγμή της μόλυνσης έως την επιβεβαίωση, περνούν 8 με 10 μέρες. Εμείς όμως, στο Α.Π.Θ. το βλέπουμε ήδη στα λύματα. Διαπιστώνουμε δηλαδή την αύξηση του ιικού φορτίου, πριν την εκτίναξη των κρουσμάτων.ΛΥΜΑΤΑ
Σκεφτείτε ότι ξεκινήσαμε να μετράμε τα λύματα τρεις φορές την εβδομάδα και πλέον η μέτρηση είναι καθημερινή, ακριβώς γιατί πλέον χρησιμοποιούμε το πλεονέκτημα της έγκαιρης διάγνωσης».
Σύντομα σε διαφορετικά σημεία του αποχετευτικού δικτύου της Θεσσαλονίκης θα τοποθετηθούν ειδικοί πολυαισθητήρες. Αυτές οι συσκευές, όπως μας εξηγεί ο καθηγητής Καραπάντσιος στη συνέντευξή μας, θα επιτρέψουν τις άμεσες μετρήσεις, σε τοπικό επίπεδο. Θα στέλνουν ακόμη και μηνύματα στα κινητά της επιστημονικής ομάδας, σε πραγματικό χρόνο, σε περίπτωση που οι μετρήσεις ξεπερνούν τα όρια.
ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΙΟΥ ΣΤΑ ΛΥΜΑΤΑ
Κύριε Καραπάντσιο είναι πραγματικά εντυπωσιακό το γεγονός ότι η μέθοδος μέτρησης Κορωνοϊού στα λύματα, προέκυψε ως ιδέα, αφού είχε προηγηθεί η συμμετοχή του Τμήματός σας σε ένα διαστημικό πρόγραμμα. Προέκυψε η εφαρμογή αυτής της γνώσης στο Παρίσι κατά το πρώτο κύμα της Πανδημίας και ήρθε ως ο «από μηχανής Θεός» να δώσει λύση τον περασμένο Νοέμβρη στην έξαρση της Θεσσαλονίκης. Μιλήστε μας για το πρόγραμμα αυτό που ξεκίνησε από το διάστημα γι ανα εφαρμοστεί τελικά με μεγάλη επιτυχία στη γη.
Όταν το 2014 και το 2015 συμμετείχαμε σε προγράμματα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, δεν είχαμε ποτέ φανταστεί ότι η έρευνά μας τελικά θα χρησιμοποιούνταν για τον εντοπισμό και τη μέτρηση ενός ιού στα λύματα της γης.
Τότε, κληθήκαμε να μελετήσουμε την ποιότητα του πόσιμου νερού και των υγρών αποβλήτων στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Εκεί, αντιμετωπίσαμε πρόβλημα απολύμανσης των λυμάτων για τη μετατροπή τους σε πόσιμο νερό. Το απολυμαντικό, έπεφτε περιέργως κάτω από τα όρια, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει η υγεία των αστροναυτών.ΛΥΜΑΤΑ
Ανακαλύψαμε κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας ουσίες, όπως τα αιωρούμενα μικρο-στερεά, αβλαβείς στο πόσιμο νερό και στα λύματα.
Αυτές οι ουσίες γίνονταν φορείς απόκρυψης, χημικών ουσιών και μικροοργανισμών. Κι αυτός ήταν ο λόγος που δεν μπορούσαμε να τις ανιχνεύσουμε ώστε να τις μετρήσουμε και να καθορίσουμε τον βαθμό απολύμανσης.
«Ο ΠΡΥΤΑΝΗΣ ΩΣ ΘΕΣΜΟΣ, ΜΑΣ ΣΥΝΤΟΝΙΖΕΙ»
Πως προέκυψε η ιδέα να χρησιμοποιηθεί αυτή η γνώση στον εντοπισμό του Κορωνοιού στα λύματα;
Όταν ενημερώσαμε τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου για το αποτέλεσμα των ερευνών μας στο διάστημα, εκείνος είχε την ιδέα να μελετήσουμε αν η γνώση αυτή θα μπορούσε να είναι χρήσιμη στον εντοπισμό και στην αξιόπιστη μέτρηση του Κορωνοϊού, στα λύματα.
Με επικεφαλής λοιπόν τον κ. Νίκο Παπαιωάννου, ο οποίος είχε γνώση των κορυφαίων στις ειδικότητες που ήταν απαραίτητο να συνεργαστούν, δημιουργήθηκε μία διεπιστημονική ομάδα έντεκα επιστημόνων από επτά διαφορετικές σχολές και ειδικότητες του Α.Π.Θ.
Γιατροί, Φαρμακοποιοί, Χημικοί, Βιολόγοι, Ιολόγοι, Κτηνίατροι, Πολιτικοί Μηχανικοί, Μηχανικοί Χωροταξίας και Ανάπτυξης, συνεργαζόμαστε καθημερινά. Από τη λήψη του δείγματος, την προεργασία, την προσυμπύκνωση, την απομόνωση του RNA, την εξέταση της μοριακής ανάλυσης, τον εξορθολογισμό της μέτρησης, την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Πάντα με συντονιστή τον Πρύτανη.
Πρόκειται για μια σύνθετη διαδικασία, που εγώ προσωπικά δεν έχω ξανασυναντήσει όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και την Ολλανδία και την Αμερική επίσης. Είμαι πολύ υπερήφανος για τον τρόπο που δουλεύουμε, χωρίς εγωισμούς και αντιζηλίες.
Εξαιρετικά σημαντικό είναι ότι η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε, οργανώθηκε και συνεχίζει υπό την σκέπη του θεσμού του Πρυτάνεως. Είμαστε η ομάδα λυμάτων του ΑΠΘ. Κι όχι κάποιας συγκεκριμένης Σχολής.ΛΥΜΑΤΑ
«ΒΟΗΘΗΣΑΜΕ ΣΤΟΝ ΕΞΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟ ΤΩΝ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ»
Συγκεντρωθήκατε λοιπόν οι επιστήμονες και καταφέρατε να καταλήξετε σε μια τεκμηριωμένη μεθοδολογία εντοπισμού των ποσοστών του ιού στα λύματα. Ωστόσο δεν ήταν η Ελλάδα η πρώτη χώρα στην οποία εφαρμόστηκε η μέθοδός σας.
Όταν αρχίσαμε να δημοσιοποιούμε τα αποτελέσματα της έρευνάς μας σε επιστημονικά περιοδικά, μας προσέγγισαν από το Παρίσι, τις Βρυξέλλες και το Άμστερνταμ. Μας εμπιστεύτηκε το Παρίσι όταν βρέθηκε στο «μάτι του κυκλώνα». Εκεί, χρειάστηκε να λαμβάνουν δείγματα από διαφορετικά σημεία της πόλης, καθώς υπάρχουν έντονες διαφοροποιήσεις κοινωνικοοικονομικής δραστηριότητας.
Βοηθήσαμε στον εξορθολογισμό των μετρήσεων στα λύματά τους, τους εκπαιδεύσαμε στις διαδικασίες, τους έχουμε δώσει και το πρόγραμμα και συνεργαζόμαστε.
Η συνεισφορά του ΑΠΘ δεν ήταν τόσο στην μέτρηση θα έλεγα, όσο στην αξιοπιστία της μέτρησης.ΛΥΜΑΤΑ
ΤΑ ΛΥΜΑΤΑ ΗΡΘΑΝ ΟΤΑΝ ΤΑ ΤΕΣΤ ΑΔΥΝΑΤΟΥΣΑΝ ΝΑ «ΠΙΑΣΟΥΝ» ΤΟΝ ΙΟ
Σας εμπιστεύτηκαν άμεσα στο εξωτερικό, όχι όμως και στην Ελλάδα. Τα mail με τις αξιολογήσεις των λυμάτων αποστέλλονταν από την ομάδα σας, αλλά μάλλον χάνονταν στα «συρτάρια» του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου των παραληπτών των αρμοδίων.
Το Νοέμβριο η Θεσσαλονίκη χτυπήθηκε βάναυσα από την πανδημία και οι αριθμοί των κρουσμάτων ήταν τόσο υψηλοί, που δυστυχώς καμία ιατρική επιτήρηση δεν μπορούσε να τα ελέγξει. Η μεθοδολογία των τεστ ήταν αδύνατον να λειτουργήσει καθώς για να εντοπιστούν 3.000 κρούσματα, θα έπρεπε να γίνουν 50.000 τεστ. Παράλληλα, είχε γίνει γνωστό και το γεγονός ότι η μέθοδος των λυμάτων ήταν καταλυτική για τον έλεγχο της πανδημίας στο Παρίσι.
Οπότε η μέτρηση των λυμάτων, βρέθηκε να είναι η μόνη λύση κι έτσι οι αρμόδιοι ήρθαν σε επαφή μαζί μας.
Εγώ προσωπικά, αντιλαμβάνομαι τη δυσκολία να εμπιστευτεί κανείς στη δίνη της πανδημίας μια νέα μεθοδολογία, πόσο μάλλον να βασιστεί σε αυτήν. Συνεργαστήκαμε άμεσα, εργαστήκαμε μεθοδικά και τελικά κερδίσαμε σε αξιοπιστία.
ΣΤΑ «ΣΚΑΡΙΑ» ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ ΛΥΜΑΤΩΝ
Και φτάσαμε σήμερα, στη δημιουργία ενός Εθνικού Δικτύου Επιδημιολογίας Λυμάτων με επικεφαλής τον ΕΟΔΥ, ενώ στα σκαριά είναι και ένα Παγκόσμιο Δίκτυο.
Προσπαθούμε τώρα με συναδέλφους από την Αγγλία να δημιουργήσουμε ένα Παγκόσμιο Δίκτυο το οποίο να στηρίζει σε εθελοντική βάση, όσες περιοχές μας ζητήσουν βοήθεια για τον εξορθολογισμό των μετρήσεών τους. Η συνεισφορά μας έγκειται όχι τόσο και μόνο στην μέτρηση, όσο στην αξιοπιστία της μέτρησης.
Ο ΕΟΔΥ πήρε μια πρωτοβουλία να μας ενώσει, την οποία χαιρετίσαμε όλοι. Τα εργαστήρια που διαθέτουμε την τεχνογνωσία ανά την Ελλάδα θα συνεργαζόμαστε.
Σε πρώτη φάση, σε αυτό το δίκτυο έχουν ενταχθεί Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Πάτρα, Λάρισα και Ηράκλειο και νομίζω και σύντομα τα Γιάννενα. Στο μέλλον υποθέτω θα διευρυνθεί αυτή η ομάδα, ώστε να υπάρχει Κεντρική εικόνα για την κατάσταση των λυμάτων στις μεγάλες πόλεις. Εργαζόμαστε στην υιοθέτηση ενός ενιαίου Πρωτοκόλλου έτσι ώστε να είναι δυνατή η τεκμηριωμένη σύγκριση των αποτελεσμάτων της κάθε ομάδας.ΛΥΜΑΤΑ
Η είδηση είναι ωστόσο, είναι ότι ήδη το καταφέρνουμε και φαίνεται ότι όλα τα μέλη αυτής Εθνικής αυτής ομάδας μετράμε με επάρκεια.
ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΟΙ ΤΟΠΙΚΟΙ ΠΟΛΥΑΙΣΘΗΤΗΡΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ
Ας επιστρέψουμε όμως στο τοπικό επίπεδο, γιατί φαίνεται ότι θα είναι και το «κλειδί» για στοχευμένες πλέον μετρήσεις στο μέλλον και μετά το τέλος της πανδημίας.
Πόσο εφικτό είναι να γνωρίζουμε το ιικό φορτίο ανά περιοχή άμεσα;
Αυτή η μέθοδος έχει αρκετές ιδιαιτερότητες.
Γνωρίζαμε, ότι η μέτρηση είναι καλύτερη όταν γίνεται επιτόπου, ώστε να μην χάνεται πολύτιμος χρόνος στη μεταφορά του δείγματος στο εργαστήριο. Ωστόσο, αυτό δεν ήταν εφικτό εξ αρχής.
Πλέον και με την ανεκτίμητη βοήθεια της ΕΥΑΘ, θα στήσουμε έναν πολυαισθητήρα, ώστε να μετράμε επιτόπου κάποιες παραμέτρους, πριν επαναλάβουμε τη μέτρηση στο εργαστήριο. Αυτός ο μηχανισμός δεν υπάρχει σε κανέναν άλλο βιολογικό καθαρισμό στην Ελλάδα, ενώ γνωρίζω μόνον τρεις στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Είναι ιδιαίτερα εξελιγμένος. Φανταστείτε ότι μεταξύ άλλων θα στέλνει ακόμη και μηνύματα στα κινητά της επιστημονικής ομάδας, σε πραγματικό χρόνο, σε περίπτωση που οι μετρήσεις ξεπερνούν τα όρια.
Στόχος μας είναι να τοποθετηθούν δειγματολήπτες σε διάφορα σημεία της πόλης ώστε να έχουμε και τοπική πληροφορία, εκτός από την Κεντρική έξοδο του αποχετευτικού αγωγού. Θα έχουμε μετρήσεις και από περιοχές με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, ώστε να οδηγούμαστε ενίοτε και στην πηγή της διασποράς.ΛΥΜΑΤΑ
Η καταγραφή παραδείγματος χάριν υψηλών τιμών σε περιοχή όπου γίνεται μια μεγάλη λαϊκή, ή όπου υπάρχει μία μικρή αγορά με λιανικό εμπόριο, ή σε γήπεδα και πάρκα, καταδεικνύει αυτομάτως κοινωνικές συμπεριφορές που ευνοούν τη διασπορά του ιού.
Τις μετρήσεις αυτές τις βλέπουμε στο Ισραήλ, ένα κράτος που όπως φάνηκε είναι πολύ μπροστά στην τεχνολογία αυτή.
ΕΧΟΥΜΕ ΕΝΤΟΠΙΣΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΑΘ ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ
Υποθέτω κ. Καραπάντσιο ότι θα πρέπει να βοηθάει και το αποχετευτικό σύστημα μιας πόλης για να προχωρήσει κανείς στη μέθοδο των τοπικών μετρήσεων. Στη Θεσσαλονίκη ισχύει αυτό;
Αντιλαμβάνεστε ότι τα αποχετευτικά συστήματα στην χώρα μας, εξελίχθηκαν σταδιακά, σε σχέση με την επέκταση των πόλεων. Δεν είναι σχεδιασμός και εκτέλεση εφάπαξ. Ωστόσο, ήδη έχουμε εντοπίσει σε συνεργασία με την ΕΥΑΘ, σημεία τα οποία είναι χαρακτηριστικά.
Αν πάρουμε για παράδειγμα την Καλαμαριά, που αποτελεί έναν αυτόνομο δήμο στην άκρη του Πολεοδομικού συγκροτήματος, θα δούμε ότι μπορούμε ίσως να μετρήσουμε όχι το 100% των λυμάτων του δήμου αλλά το 70%. Αυτό μας αρκεί. Θα ξέρουμε λόγου χάρη ότι η Καλαμαριά κατά 70% περνά από έναν συγκεκριμένο αγωγό τον οποίο μετράμε.
Άρα γνωρίζουμε ότι αυτή η μέτρηση θα αντιπροσωπεύει την περιοχή κατά 70%. Εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο επίσης.ΛΥΜΑΤΑ
ΣΕ ΠΕΡΙΠΟΥ ΔΥΟ ΜΗΝΕΣ ΞΕΚΙΝΟΥΝ ΟΙ ΤΟΠΙΚΕΣ ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΛΥΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Πότε θα ξεκινήσει η διαδικασία των τοπικών μετρήσεων;
Με πολύ χαρά βλέπω ότι υπάρχει βούληση, απ΄όλους τους εμπλεκόμενους. Αλλά όμως, υπάρχουν και κάποια τεχνικά θέματα που ελπίζω να ξεπεραστούν γρήγορα.
Ένα από αυτά τα βασικά τεχνικά θέματα είναι η τοποθέτηση δειγματοληπτών σε προστατευμένα σημεία. Διαφορετικά, θα πέσουν στα χέρια των συλλεκτών χαλκού και αντί για τα δείγματα θα βρούμε ένα πρωί μόνο καλώδια και σύρματα.
Αυτό δυστυχώς δεν είναι θεωρητικό, αλλά πολύ υπαρκτό πρόβλημα. Επίσης, στα σημεία αυτά όπου θα τοποθετηθούν οι μηχανισμοί, πρέπει να έχουμε ρεύμα. Όλα αυτά λύνονται βέβαια, αρκεί να υπάρχει βούληση.
Νομίζω ότι θα ξεκινήσουμε να μετράμε τοπικά αποτελέσματα μέσα στους επόμενους δύο μήνες.
ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΘΑ ΜΕΤΡΑΜΕ ΨΥΧΟΤΡΟΠΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΚΑΙ ΟΠΙΟΥΧΑ ΣΤΑ ΛΥΜΑΤΑ
Θα είναι χρήσιμη η υποδομή αυτή και για μελλοντικές μετρήσεις;
Βεβαίως. Αυτή η υποδομή θα μείνει και για το μέλλον. Δεν θα αφορά μόνο σε μετρήσεις για τον Κορωνοιό.
Θα μπορούμε να «βλέπουμε» τα αντιβιοτικά, τα αντικαταθλιπτικά, τα οπιοειδή και να προσαρμόζουμε ακόμη και κατά περιοχή τις απαραίτητες κοινωνικές πολιτικές.ΛΥΜΑΤΑ
Κύριε Καραπάντσιο θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για τον πολύτιμο χρόνο σας. Αυτό που οφείλουμε να κρατήσουμε από αυτή τη συζήτηση είναι ότι οι ιδέες απογειώνονται, όταν ξεκινούν από συνεργασίες με την πρόθεση της ανιδιοτελούς προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο. Η εποχή μας έχει ανάγκη από τέτοια μηνύματα.
Εγώ σας ευχαριστώ και ελπίζω σύντομα να βγούμε νικητές από αυτή τη μάχη και να επιστρέψουμε στην κανονικότητα.
info
Βιογραφικό Σημείωμα
Θεόδωρος Καραπάντσιος-Καθηγητής, Τμήμα Χημείας
Website / http://karapant.webpages.auth.gr/